Mimarlar Odası Ankara Åžubesi ile Yeni KuÅŸak Köy Enstitülüler DerneÄŸi Ankara Åžubesi’nin ortak düzenlediÄŸi, “Anadolu Aydınlanmasında EyüboÄŸlu Ailesi Açık Oturumu” etkinliÄŸi  TMMOB Mimarlar Odası Konferans Salonu’nda gerçekleÅŸtirildi.

Mimarlar Odası Ankara Åžube Yönetim Kurulu Üyesi Muteber OsmanpaÅŸaoÄŸlu, “Bugün burada Anadolu aydınlanmasında büyük katkıları olan EyüboÄŸlu ailesi hakkında konuÅŸacağız. Çok deÄŸerli konuklarımız var, karşımızda olacaklar” diyerek etkinliÄŸin açılışını yaptı.

Daha sonra, Mimarlar Odası Ankara Åžube BaÅŸkanı Tezcan KarakuÅŸ Candan ve YeÅŸim Uysal’ın 2007 yılında yaptığı Türkiye’nin ilk kadın mimarlarından Mualla EyüboÄŸlu Anhegger röportajı izlendi.

EyüboÄŸlu ailesi rönesansçı bir ailedir

Röportajın ardından Yeni KuÅŸak Köy Enstitülüler DerneÄŸi Ankara Åžubesi BaÅŸkanı Alper Akçam konuÅŸma yaptı.

Akçam, ÅŸunları söyledi:

“Toplumsal belleÄŸi olmayan toplumlar gibi birçok ÅŸeyi kaybederler. EyüboÄŸlu ailesi bu toplumda en üstte tutulması, anılması ve bilinmesi gereken bir aile. Bu geleneÄŸi 3 yıl önce baÅŸlattık. Bundan sonra da EyüboÄŸlu ailesi hep bizimle olacak. EyüboÄŸlu ailesini rönesansçı bir aile olarak tanımlıyorum. Anadolu’nun OrtaçaÄŸ’ını ortadan kaldırmaya yönelik büyük bir giriÅŸimin fedaileridir. Bu iÅŸin öncüsü de Sabahattin EyüboÄŸlu’dur. 1933 yılında Fransa’dan döndükten sonra Gargantua’nın çevirisini yaptı. 1973 yılının baÅŸlarında kendi vefatından çok az bir süre önce çeviriyi bitirmiÅŸtir. Ömrünü Gargantua’ya adamıştır. Anadolu Rönesans’ına adanmış bir ömrü de bulunmaktadır. Sabahattin EyüboÄŸlu üretici halk yığınlarının önünün açılması için Rönesans’ın kendi gücüne dayanmasını bilen bir aydın olarak karşımıza çıkıyor.”

Akçam, günümüz aydınları ile EyüboÄŸlu ailesi aydınlarını da karşılaÅŸtırdı

Ä°nsan yetiÅŸtirilmesinde büyük rol oynadılar

Ahmet Özer ise EyüboÄŸlu ailesinin fertleri hakkında ÅŸu bilgileri verdi:

“EyüboÄŸlu ailesinin fertlerinin farklı düÅŸünme özelliÄŸi vardı.  Bunda baba Mehmet Rahmi Bey’in çok önemli bir payı var. 1903 yılında mülkiyeyi bitiriyor. Yani Osmanlı dönemi, memleketin birçok yöresinde önce kaymakam vekilliÄŸi daha sonra da kaymakam olarak görev alıyor. Ä°kinci meclis olarak tanımlanan dönemde milletvekilliÄŸi yapıyor. O dönemde ikinci çok parti denemesi söz konusu.

Rahmi Bey’in evliliÄŸinden beÅŸ çocuÄŸu yaşıyor.  Sebahattin EyüboÄŸlu çok önemli bir deÄŸerdir. Türkiye’de Montaigne diye bir deneme yazarı tanınmışsa Sebahattin EyüboÄŸlu’nun büyük emeÄŸi vardır. Ä°kinci çocuÄŸu Bedri Rahmi EyüboÄŸlu, diÄŸer çocukları ise Nezahat EyüboÄŸlu, Mualla EyüboÄŸlu ve Mustafa EyüboÄŸlu’dur. Mustafa EyüboÄŸlu yakın zamanda yaÅŸamını yitirdi. Memleketin farklı yerlerde doÄŸdular. KurtuluÅŸ Savaşı yılları ülkenin içinde bulunduÄŸu koÅŸullar çok farklı. Hepsi öÄŸretmen oldular. Anadolu sevdası ya da genç Cumhuriyet’in insan yetiÅŸtirilmesi konusunda neler yapılabilir? Okuma yazma oranının yüzde 7’lerde olduÄŸu topluluÄŸa neler yapılabilir? düÅŸüncesiyle hareket ettiler. Sebahattin Bey HasanoÄŸlan Yüksek Köy Enstitüsü’nde ve Ä°TÜ’de hocalık ayrıca çevirmenlik var. Bugün belgesel yapan insanlar ona çok borçludur. Ancak belgesel yanı hep bir tarafa konulmuÅŸtur. Ruhi Su’dan Aşık Veysel’e kadar toplumun her deÄŸeri ile yakından baÄŸlantı kurarak nasıl baÅŸarılı olabiliriz diyerek o dönemin verimli olacak her insanıyla baÄŸlantı kurdular. Bedri Rahmi EyüboÄŸlu dışında her birisi köy enstitülerine girip çıktı. Ä°smet Zeki EyüboÄŸlu Arapça’dan Farsça’dan Latince’den ve Almanca’dan çeviri yapabilen bir insandı. 116 kitabı olan bir büyüÄŸümüzdü. Esat Ömer Eyyübi’yi ise EyüboÄŸulları bile kendisini çok az tanır. EyüboÄŸulları içinde komünist ideolojiyi benimseyen tek kiÅŸidir. Sosyalist ve komünist bir ideolojiyle dönemin Trabzon’unda ‘Kahkaha’ adlı gazete çıkartmıştır.”

Özer daha sonra EyüboÄŸlu ailesi fertlerinin anılarına ve özel yaÅŸamlarına iliÅŸkin bilgi verdi.

Star mimar olmak yerine köy enstitülerinde çalışıyor

Prof. Dr. NeÅŸe Gurallar ise meslektaşı ve mimar olan Mualla EyüboÄŸlu Anhegger’i anlattı.

Gurallar ÅŸöyle konuÅŸtu:

 “Mimarlık ortamında az tanınmasının birinci nedeni mimarlık tarih yazımında biyografi yazımı yeni bir alan olmasıdır. Mualla EyüboÄŸlu köy enstitülerinde ve koruma alanında çalışıyor. Mimarlık tarih yazımı daha çok ÅŸehirlerdeki büyük ve görkemli binalar korumacılık deÄŸil de yaratıcı, star mimarlar üzerine yoÄŸunlaÅŸtığı için mimarlık ortamı Mualla EyüboÄŸlu’nun kıymetini bilemedi. Mualla EyüboÄŸlu 1919 yılında dünyaya geliyor ve 1942 yılında Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nden mezun oluyor. O yıl mezun olan 4 kadından biri. Sabahattin EyüboÄŸlu ailenin içindeki en kilit isimlerinden biri. Aile bireylerine yön veren bir insan. Mualla EyüboÄŸlu’nun meslek hayatının yönleniÅŸinde çok büyük etkisi var. Tonguç’la tanışıp köy enstitülerinde mimar olarak görev almaya baÅŸlıyor. Sabahattin EyüboÄŸlu’nun mimarlığa bakış açısını iki kardeÅŸin mektuplaÅŸmalarında bir ÅŸiirle görebiliyoruz. Bu ÅŸiirde yer alan ‘Geçen bir kahvede bir mimar ne dedi. Bazen utanıyorum mesleÄŸimden çok defa yaptığımız iÅŸ, rahat etmeyesileri rahat ettirmek. Yapmak deÄŸil belki yıkmak gerek. SaÄŸa dön para, sola dön para büyük evler yaptık küçük adamlara. Ä°ÅŸte dedim bizde çalışacak mimar. O gün bugündür çirkin geliyor bana güzel saraylar. En güzelinden bile nefret. Nihayet gösteriÅŸten ibaret evsiz barksız insanlara inat’ ifadeleri dikkat çekiyor. Mualla EyüboÄŸlu’nun böyle bir entelektüel ortamda, böyle bir toplumcu bir bakış açısıyla yetiÅŸtiÄŸi aÅŸikar. AÄŸabeyinin de yönlendirmesiyle mesleÄŸini büyük ÅŸehirlerde bir star mimar olarak gerçekleÅŸtirmek yerine köy enstitülerinde meslek hayatına baÅŸlıyor. Hem mimarlık eÄŸitimi veriyor hem mimarlık yapıyor. Tasarım anlamında projelere çiziyor ve aynı zamanda bunları inÅŸa ediyor. Bu inÅŸalar sırasında Macar ustalardan çok faydalanıyor. Aldığı eÄŸitime dönükte eleÅŸtirileri de var. Koruma alanına yöneliyor. Koruma alanında çok büyük emeÄŸi var.”

Gurallar, koruma alanında restore ettiği yapılara dair bilgi de verdi.